Ziya Gökalp'ın eserlerinde mitolojik unsurlar

Abstract

Batı'nın bilim, sanat ve edebiyatına kaynaklık eden mitoloji, Osmanlı Devleti'nin son döneminde başlayan Batılılaşma hareketleriyle birlikte dönemin aydınlarının çalışmalarında da yerini bulmuştur. Millileşme hareketleriyle birlikte kendi kültürüne yönelen Türk aydınları, var olabilme mücadelesi içinde mitolojinin önemine vurgu yaparlar. Çünkü mitler, yaratılış zamanlarının anlatılarıdır ve içerdikleri simgesel anlamlarla her zaman yeni bir yaratıma kaynaklık ederler. Dönemin siyasi ve sosyal krizleri bir anlamda bunu zorunluluk haline getirmiştir. Bir toplum bilimci, yazar, şair ve folklorcu olan Ziya Gökalp da bu zorunluluğun bir gereği olarak, Türk mitolojisini araştırmış, oluşturduğu edebi eserlerde de Türk mitolojisinin sembollerinden ve simgelerinden faydalanmıştır. Kurtuluşun ancak milletin kendi kimliğine dönmesiyle mümkün olabileceğini düşünen Gökalp, İslamiyet öncesi Tük kültürünün izlerini kendi zamanına taşır. "Ziya Gökalp'ın Eserlerinde Mitolojik Unsurlar" başlıklı bu tezde, Ziya Gökalp'ın eserlerinde yer alan mitolojik unsurlar tespit edilmiştir. Özellikle şiirlerinde ve masallarında geçmişle kendi zamanını bir araya getiren Gökalp, zamanına örnek oluşturması bakımından mitolojiye sıkça yer verir. Yazar, yaşadığı dönemin kaderini değiştirmek için Türk mitolojisini bir ilham kaynağı olarak görür. Giriş ve sonuç bölümleri dışında; "Yaradılış", "Yaşam: Kahramanın Yolculuğu" ve "Dünyanın Sonu" başlıklı üç bölümden oluşan bu tezin ilk bölümünde yaratılışın gerçekleştiği ve eski Türkler için kutsal olarak kabul edilen mekânlar ele alınmıştır. Bu bölümde ayrıca kaostan kozmosa geçiş sürecinde zamanın yenilenmesi ve toplumsal yaşayış içerisindeki kutsal zamanlar üzerinde durulmaktadır. İkinci bölümde ise, kriz dönemindeki Osmanlı'nın içinde bulunduğu durum sonucunda Gökalp'ın zihninde yarattığı ülküsel kahraman arayışı ile manzum ve mensur masallarındaki kahramanların özellikleri tespit edilmiştir. Son bölümde ise dünyanın sonu ve Gökalp'ın öte dünya tasarımları üzerinde durulmuştur. Neticede; Ziya Gökalp'ın eserlerinde mitolojik unsurların önemli bir yer tuttuğu sonucuna varılmıştır.