Türkiye'de 1990 sonrası lise tarih dersi kitapları ve tarih öğretimi

Abstract

Birinci bölüm; Türkiye'deki Cumhuriyet dönemi tarih yazıcılığına eleştirel ve karşılaştırmalı bir yaklaşım adına kuramsal tarihsel bir arka plan niteliğindedir. Bu kısımda, modern öncesi dönemden başlamak kaydıyla tarih yazıcılığında görülen değişmeler anlatılmıştır. Özellikle de evrenselci görüşlere karşıt olarak gelişen aitçi söylemler, ayrılıkçılık, kendine özgülük anlatısı gibi romantik değerler ve bu değerlerin, bazı yönleriyle taşıyıcısı durumunda olan geleneksel tarihselci bakışın Türkiye'deki resmi tarihçilik ve onun bir uzantısı olan tarih ders kitapları üzerindeki tesirlerini ve yansımalarım görebilmek amaçlanmıştır. "Milliyetçiliğin Ortaya Çıkışı" ile ilgili yapılan inceleme ise, buraya kadar araştırılan mevzulara bitişik olarak, gerek 19. ve gerekse 20. yüzyıldaki görüntüleriyle Türk modernleşmesinin, milliyetçi düşünce akımlarından, niçin ve nasıl yararlandığım göstermek adına bir arka plan olarak düşünülmüştür. ikinci bölümde ise, Türkiye'de ulusçu tarih yazımının nasıl şekillendiği anlatılmış ve bu şekillenmede rol oynayan paradigmalardan bahsedilmiştir. Esasen bu bölüm, Türkiye'deki Kemalist hareketin özünde yatan temel çelişki ve bulanıklıkların, tarih yazımı ve ders kitapları üzerindeki etkilerinin bir değerlendirilmesidir. Üçüncü bölümde yer alan 1990 sonrası tarih ders kitapları incelemesi, buraya kadar anlatılanlardan yola çıkılarak ulusçu retoriğin çeşitli örnekler üzerinden incelenmesine ayrılmıştır. Bu kısım, sekiz kategoride, tarih ders kitaplarına büyük ölçüde hâkim olan, fetihçi öz, devlet tapmcı, değişmez ve değiştirilemez ana vatan savı, anakronik ve teleolojik ifadeler, lider bazlı tarih anlatımı, etno-kültürcü anlatı, steryotip oluşturma ve buna bağlı olarak ortaya çıkan iç ve dış düşmanlar gibi milliyetçi tarih yazımının temel karakteristiğini oluşturan değerler üzerinden incelenmiştir. Dolayısıyla çalışmamızda tarih ders kitaplarım "büyük bir metin" olarak ele aldık Kitaplardaki anlatının endoktrinasyona yönelik bir amaçla milliyetçi ideolojinin temel değerleri etrafında nasıl şekillendiğini çeşitli örneklerle gösterdik. Normatif bir biçimde salt doğru bilgileri ve gerçekleri ilettiği iddiasındaki bir tarih yazım şeklini önemli hatlarıyla sunmaya çalıştık.